از مرگ سیاه بخوان

آنچه در پی این خطوط می خوانید بخشی از رمان «طاعون» اثر آلبر کاموست، که یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم منتشر شد و یکی از برجسته ترین آثار ادبیات «رسیستانس» محسوب می شود. طاعون روایت نبرد انسانهاست با آنچه روح و جسمشان را به ورطه ی نابودی میکشاند، دورنمای تلاش شهریست که سایه مرگ بر آن سنگینی میکند. گفتن از مناسبت این بازخوانی در فضای این روزها که ویروس کرونا در کوچه و خیابانهای شهر قدم میزند و در پیاده روها زانوی کودکی را خم میکند و از پای می اندازد، نفس آن دیگری را  بند می آورد و نقش زمین میکند، سرفه های سیاه را از سینه ها خالی میکند، صورتهای غمزده مردم شهر را پشت ماسکهای بدترکیب پنهان میکند و بر دهان آنها که رژیم سرکوبگر مهر سکوت زده بود لایه ای دیگر از خفقان میچسباند… – گفتن از مناسبت این بازخوانی زیاده گویی خواهد بود.

صحنه ای را که میخوانیم با گفتگوی دکتر ریو و تارو آغاز میشود. پس از موعظه ی پرشور کشیش پانلو، گفتگویی بین یک پزشک خستگی ناپذیر که دست از تلاش سیسیف گونه ی خود برای نجات جان انسانهای شهر نمی کشد و تارو، جوانی با شهامت که نسبت به سرنوشت دیگر شهروندان بی تفاوت نیست و او را در این راه کمک می کند در می گیرد.

سوال بطور طبیعی مطرح شده بود .ریو هم بسیار طبیعی جواب داد:

دکتر سرش را با بی صبری تکان داد و گفت:

ریو کمی صدایش را بلندتر کرده بود.اما تارو حرکتی با دست کرد که گوئی می‌خواست او را آرام کند و لبخند زد.

ریو شانه‌هایش را تکان داد و گفت:

تارو کمی در صندلی راحتی جابجا شد و سرش را در روشنائی پیش آورد:

سوال باز هم بطور طبیعی طرح شده بود .اما این بار ریو تردید کرد:

ریو برخاست. چهره‌اش اکنون در تاریکی بود. گفت:

تارو بی‌آنکه تکان بخورد لبخندی زد:

دکتر هم به نوبه خود لبخند زد:

تارو گفت:

ریو بی‌آنکه از تاریکی خارج شود گفت که به این سوال قبلا جواب داده است و اگر به خدای قادر مطلق معتقد بود از درمان مردم دست بر می‌داشت و این کار را به خدا وامی‌گذاشت. اما هیچکس در دنیا حتی پانلو که تصور می‌کند معتقد است، به خدائی که چنین باشد اعتقادی ندارد زیرا هیچکس خود را صد در صد تسلیم نمی‌کند. واقعاً در اين مورد خود او (ریو) فکر می‌کند با مبارزه علیه نظام طبیعت به صورتی که هست، در شاهراه حقیقت است.

تارو گفت:

دکتر در حالی که به روشنائی بر می‌گشت جواب داد:

تارو سوت خفیفی زد و دکتر او را نگاه کرد و گفت:

ریو به طرف پنجره برگشت. از دور دریا را با غلظتی تیره‌تر از افق تشخیص می‌داد. فقط خستگی خود را احساس می‌کرد و در عین حال با این آرزوی ناگهانی و غیرمنطقی در مبارزه بود که باز هم بیشتر دریچه قلب خود را به روی این مرد عجیب، اما صمیمی و برادروار، باز کند.

ریو خاموش ماند و نشست. احساس می‌کرد که دهانش خشک شده است.

تارو آهسته پرسید:

دکتر گفت:

باز تردید کرد و با دقت تارو را نگاه کرد:

تارو تصدیق کرد:

ریو کمی قیافه‌اش درهم رفت:

ریو گفت:

تارو لحظه‌ای چشم به دکتر دوخت. بعد برخاست و به سنگینی به طرف در به راه افتاد. و ریو دنبال او رفت. وقتی به او رسید، تارو که گوئی چشم به کفش‌های خود دوخته بود گفت:

جواب‌ آناً امد:

ریو در دفتر کارش را باز کرد و در راهرو به تارو گفت که او هم پائین می‌آید تا به دیدن یکی از بیمارانش در محله‌های اطراف برود. تارو پيشنهاد کرد که او را همراهی کند و دکتر پذیرفت. در انتهای راهرو به مادام ریو برخوردند و دکتر، تارو را به او معرفی کرد و گفت:

مادام‌ ریو گفت:

وقتی که او رفت. تارو دوباره برگشت و نگاهش کرد. روی پاگرد پلکان برای روشن کردن چراغ کلید را فشرد اما فایده‌ای نداشت و پلکان غرق در ظلمت باقی ماند. دکتر از خود می‌پرسید که آیا این هم تصمیم تازه‌ای برای صرفه جوئی است. اما نمی شد فهمید. از مدتی پیش در خانه‌ها و در شهر همه چیز مختل شده بود. شاید تنها به این علت بود که دربان‌ها و همشهریان ما دیگر مواظب هیچ چیزی نبودند. اما دکتر دیگر وقت پیدا نکرد که در این‌باره فکر کند. زیرا صدای تارو پشت سرش طنین انداخت:

ریو در تاریکی، برای خودش، شانه بالا انداخت و گفت:

تارو بی‌آنکه دچار هیجان شود گفت:

دکتر توقف کرد و پای تارو پشت سر او روی پله لغزید. تارو دست به شانه ریو گرفت و خودش رانگه داشت. ریو پرسید:

پاسخ در تاریکی با همان صدای آرام تکرار شد:

وقتی که قدم در کوچه گذاشتند پی بردند که بسیار دیر است و شاید ساعت یازده است. شهر خاموش بود و فقط از صداهای خفیف آکنده بود. در دوردست صفیر آمبولانس طنین انداعت. آنها سوار اتومبیل شدند و ریو موتورراروشن کرد و گفت:

ریو با صدائی که نا گهان گنگ شده بود گفت:

اکنون وارد محله‌های کنار شهر می‌شدند. چراغ‌های اتومبیل در کوچه‌های خالی نور می‌پاشید. توقف کردند. جلو اتومبیل، ریو از تارو پرسید که آیا می‌خواهد داخل شود؟ تارو جواب مثبت داد. پرتوی از اسمان چهره آنها را روشن می‌کرد. ریو ناگهان خنده دوستانه‌ای کرد و گفت:

تارو به طرف خانه بر گشت و ریو دیگر چهره او را ندید تا لحظه‌ای که وارد خانه پیرمرد آسمی شدند.

---

ترجمه: رضا سید حسینی

Photo: Kuma Kum