آیا منشأ شیوع کووید ۱۹ آزمایشگاهی در ووهان بوده است؟ چگونه ویروس کرونا از خفاش به انسان انتقال یافت؟ اینطور که معلوم شده است، ظاهرا «بازار حیوانات ووهان» دیگر به عنوان منشأ ویروس نمی تواند فرض بشود. اکنون به طور مشخص انستیتو ویرولوژی ووهان (Wuhan Institute for virology, WIV) در نزدیکی این بازار به عنوان سرچشمه ویروس کرونا در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته است
حکومت مرکزی چین نسبت به این موضوع سریعا واکنش نشان داده و هر نوع تحقیق رسانه ای را ممنوع اعلام کرده است. از طرفی تحقیقات علمی برای ریشه یابی ویروس در دسته بندی امنیتی قرار گرفته است و دولت چین سانسور وسیعی بر پژوهشهای علمی پیرامون این موضوع وضع کرده است.
روزنامه «دیلی میل» در لندن گزارش داد که درست در کانون شیوع کرونا در این انستیتو سالهاست که بر روی خفاشها و خوکها به عنوان حیوانات منشأ این همه گیری پژوهشهای گسترده ای در حال انجام بوده است. بلافاصله پس از انتشار این گزارش وزیر امور خارجه چین با دومینیک راب همکار بریتانیایش تماس گرفت و خواهان جلوگیری از نشر اینچنین گزارشها شد.
سانسور واقعیت تنها در مورد خبرنگاران و رسانه ها اعمال نشد. پکن بر دهان دانشمندان نیز ماسک سکوت زد. طبق گزارش سی ان ان دولت مرکزی چین دستور سانسور تمام تحقیقات علمی در مورد ویروس کرونا را وضع نموده است: هر مقاله علمی در مورد منشأ ویروس کرونا باید پیش از انتشار توسط مقامات رسمی ابتدا تائید و سپس منتشر شوند.
محققان چینی در ابتدا تصور میکردند که ویروس کرونا برای اولین بار در «بازار ماهی فروشان هوانان» در شهر ووهان که در واقع همه نوع موجود زنده به عنوان خوراک انسانی در آن به فروش میرسد، به انسان منتقل شده است. این فرضیه را آقای گائو فو، مدیر مسئول اداره پیشگیری و مبارزه با امراض چین، در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۰ طی یک کنفرانس خبری مطرح نمود. اولین مبتلایان یا در این بازار کار میکردند و یا به نوعی با کاسبان این بازار در تماس بوده اند. میگوفروش ۵۷ ساله ای هم به نام «وی گویشان» که در تاریخ ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹ در بیمارستان پذیرش شده بود به عنوان «بیمار صفر» معرفی شد.
این فرضیات اکنون دیگر بی پایه محسوب میشوند. مجله علمی بسیار معتبر ساینس طی مقاله ای نتایج دانشمندان چینی که در مورد ۴۱ بیمار ابتدایی مبتلا به ویروس کرونا منتشر شده بود را موضوع پژوهش قرار داد. ۱۳ تن از این افراد هیچ ارتباطی با بازار حیوانات ووهان نداشته اند. پژوهش ساینس به این نتیجه میرسد که «بازار حیوانات ووهان تنها منشأ ویروس نمی تواند باشد.»
از زمان انتشار این مقاله نگاهها متوجه انستیتو ویرولوژی ووهان شد، که در فاصله ای نه چندان دور از بازار حیوانات ووهان قرار دارد و در آن سالهاست که روی خانواده ویروسهای کرونا پژوهشهای وسیعی انجام میشود.
پروفسور ژنگ لی شی، یکی از ویرولوژیستهای برتر این انستیتوست. او سالها در غارهای این کشور به دنبال یافتن انواع ویروس در مدفوع خفاشها بوده. طبق گزارشی او، که همکارانش نام مستعار «بت وومن» را رویش گذاشته اند، از ۲۸ استان چین نمونه هایی را طی ۱۲ سال به آزمایشگاه ووهان آورده بوده است. هم او بود که خیلی زود، در دسامبر ۲۰۱۹، پس از گزارش اولین موارد ابتلا موفق شد وجود ویروس کرونا را در بدن بیماران تشخیص دهد
بت وومن در طی سالها پژوهش یکی از بزرگترین بانکهای اطلاعاتی خانواده ویروس کرونا را در ووهان ساخته بود. وی متوجه شد که منشأ بیماری افراد گزارش شده، ویروسی است که با یکی از ویروسهای پرورش یافته در آزمایشگاهش ۹۶٪ شباهت ژنتیکی دارد. به همین دلیل بود که بسیار زود، در هفتم ژانویه ۲۰۲۰ انستیتو ویرولوژی ووهان موفق به توالی یابی کامل ژنوم کرونا شد. چیزی که در این میان بسیار تعجب آور است این است که «بت وومن» یک سال پیش، یازدهم ماه مارس ۲۰۱۹، مقاله ای را منتشر کرد که در آن احتمال بالای انتقال ویروس کرونا از خفاش به انسان و راه افتادن موج جدیدی از ابتلا به بیماری کرونا را «پیشگویی» میکند!
آنچه امروز مسلم است اینست که: این انستیتو سالهاست که بر روی انتقال ویروس کرونا به حیوانات دیگر پژوهش انجام میداده است. به عنوان نمونه این مقاله در «نیچر» (۲۰۱۸) و این در«پلوس» (۲۰۱۷) هر دو پیرامون همین پژوهشها منتشر شده بودند. دولت چین هم هرگز این موضوع را تکذیب نکرده است. از طرفی موضوع ساخت عمدی این ویروس به عنوان سلاح بیولوژیک بجز در مغز طراحان تئوریهای توطئه هیچ پایگاهی در واقعیت موجود ندارد.
با این وجود پرسشی که اکنون مطرح است این است که انستیتو ویرولوژی ووهان تا چه اندازه امن است؟ این احتمال که ویروس در نتیجه ی یک حادثه از آزمایشگاه به بیرون راه یافته باشد بسیار قوت گرفته است. روزنامه واشنگتن پست دو روز پیش در تاریخ ۱۴ آوریل ۲۰۲۰ گزارشی را منتشر کرد که طبق آن دیپلماتهای آمریکایی مستقر در سفارت پکن، دو سال پیش نگرانیهای خود را در گزارشهای ارسالی به واشنگتن در مورد امنیت انستیتو ویرولوژی ووهان مکررا ابراز کرده بودند. در این گزارشها به موضوع «کمبود و فقدان نیروهای متخصص آموزش دیده در این آزمایشگاه فوق امنیتی» اشاره شده است. دیپلماتها همچنین در ژانویه ۲۰۱۸ گزارش داده اند که ویروسی شبیه به ویروس سارس از خانواده ویروسهای کرونا قابلیت انتقال از خفاش به انسان را دارند. مسئله ای که جنجال گزارش منتشره ی واشنگتن پست را افزایش میدهد این است که انستیتو ویرولوژی ووهان به محض انتشار این مطلب، گزارش بازدید گروه آمریکایی از این انستیتو را از روی وبسایت رسمی خود پاک کرد.
درست در همین لحظه که دنیا و اذهان عمومی انسانها در سرتاسر جهان احتیاج به شفافیت و حقیقت دارد، دولت چین دیوار آهنین را بالا کشیده است. هیچ احدی دیگر هیچ گونه دسترسی به منابع تحقیقاتی مستقل در این مورد را ندارد. جهان بر اثر شیوع ویروسی مرگبار در عمیقترین بحران بشری پس از جنگ جهانی دوم فرو رفته است و دولت کمونیستی چین از پذیرش هرگونه مسئولیت در قبال این مصیبت وارده به بشریت سرباز میزند. ولی آنچه تاریخ به کرار نشان داده است این است: ماه همیشه پشت ابر نمی ماند!
cover: Giv Meraj
